dinsdag 22 juli 2014

Antwerpse forten 1914 - Recensie

Robert Gils

Toen op 4 augustus 1914 België betrokken geraakte bij de Groote Oorlog, was Antwerpen nog steeds het Nationaal Reduit van het land. De Vesting Antwerpen of de Position fortifiéé d'Anvers, beschermd door een dubbele fortengordel, werd onneembaar geacht.  De oude forten vormden met tussenliggende schansen de zogeheten Veiligheidsomwalling, terwijl de betonnen pantserforten deel uitmaakten van de Hoofdweerstandsstelling.

Het zijn enkel forten van de buitenlinie die aan bod komen in dit boek. Zij moesten immers in eerste lijn de eventuele agressor tegenhouden tot de komst van de bevriende mogendheden, zoals destijds tussen België en de garanten bij de onafhankelijkheid van ons land was bepaald. Maar je gaat niet alle forten en schansen van die buitenlinie terugvinden. Enkel de forten van de sector die werd aangevallen en na 13 dagen beschieting vielen, krijgen een plaats.

In het eerste deel van het boek wordt een beknopt beeld geschetst van de geschiedenis van de landsverdediging vanaf 1830 met o.m. aandacht voor de forten van Brialmont. Auteur Robert Gils geeft daarnaast een overzicht van de beschikbare artillerie en de mogelijkheden daarvan op het ogenblik van de aanvang van de bouw van die eerste forten. De snelle evolutie ervan tijdens en na de bouw, maken dat er vrij snel na voltooiing van de eerste reeks forten nieuwe noodzakelijk worden geacht op grotere afstand van de stad. En zo komen aan het einde van de 19de eeuw o.m.de forten van Walem, Lier, Duffel, Schoten en Kapellen tot stand.
Niet enkel de reikwijdte van de kanonnen evolueert, ook de projectielen veranderen. Met vanaf 1888 de ontwikkeling van het brisantprojectiel, geladen met springstof i.p.v. met buskruit, zijn de bakstenen forten met hun aardedekking onbruikbaar geworden.
De bestaande bakstenen forten worden vrijwel allemaal met beton versterkt en nieuwe forten worden gepland. Die zullen volledig uit beton vervaardigd worden.
Na de theorie volgt de praktijk van de oorlog met een hoofdstuk over de inval van de Duitsers, de belegering en de beschieting van Vesting Antwerpen.
Het eerste deel wordt afgesloten door een hoofdstuk over latere transformaties aan de forten. Na de belegering werden er immers nog werken uitgevoerd die mee het huidige uitzicht van de forten en schansen hebben bepaald.

De hoofdmoot van het boek is deel twee. Daarin beschrijft de auteur de beschietingen door de Duitsers vanaf 28 september tot de val van Antwerpen op 9 oktober en de capitulatie een dag later. Enkel de 8 forten en de 3 schansen van de door de Duitse granaten bestookte sector komen aan bod.  Van elk van deze forten wordt eerst een stukje bouwgeschiedenis gegeven. Dan volgt een uitvoerig verslag van de gebeurtenissen tijdens belegering en beschieting met details van de inslagen. Welke schade is veroorzaakt door welk projectiel. Het geheel wordt rijk geïllustreerd met kunstige foto's, plans en gedetailleerde tekeningen.
Tot slot wordt van elk fort de verdere geschiedenis verteld en de huidige toestand beschreven. Want ze zijn er na 100 jaar nog bijna allemaal.
Zowel de specialist als de geïnteresseerde leek vindt er zijn gading.

En toch blijf ik wat op mijn honger. Al is het begrijpelijk - het boek telt nu al 240 blz. -, toch is het jammer dat er geen derde deel voorzien werd om ook de niet getroffen forten van de buitengordel aandacht te geven. Ook die werden in 1914 in gereedheid gebracht en in een aantal speelden zich eveneens drama's af. Ook die forten werden door de bezetter na 10 oktober 1914 in gebruik genomen. Ook die forten zijn er nog bijna allemaal en maken deel uit van dat immense militaire vestingserfgoed.

Het boek werd uitgegeven bij Lannoo, wat zeker geen slechte zaak is voor de afdrukkwaliteit van de prachtige foto's. Het kost 40,00 euro en is verkrijgbaar bij de gidsenwerking.

Vera Caremans

Geen opmerkingen:

Een reactie posten